• نویسنده
• 2 نظر
• 1059 بازدید

به کارگیری سند مجعول در موارد قانونی و به تبع آن نیاز به مشاوره و وکیل حقوقی یکی از مشکلات حقوقی رایج و مهم در جرم جعل سند است که در قانون مجازات اسلامی، جعل سند و استفاده از سند مجعول یکی از اقدامات کلاهبردارانه محسوب می‌شود. در صورتی که جعل اسناد و مدارک به صورت عمدی و آگاهانه انجام شود، فرد متضرر می‌تواند با کمک مشاور حقوقی یا وکیل، جاعل را به جزای نقدی یا حبس محکوم کند. وکیل خبره در این مقاله تصمیم دارد تا شما را با مجازات این جرم، نحوه اثبات جعل و نکات مختلف آن آشنا کند و توصیه می‌کنیم که به منظور کسب اطلاعات بیشتر تا پایان با ما همراه باشید.شما می توانید در این خصوص با بهترین وکیل حقوقی در تهران مشاوره دریافت کنید.

سند مجعول چیست؟

پیش از اینکه به بررسی ماده جعل و استفاده از سند مجعول و موارد مربوط به استفاده از سند مجعول بپردازیم، در رابطه با سند مجعول توضیحاتی می‌دهیم. اما زمانی از شخصی به دلیل انجام سند جعلی شکایت داشتید، می توانید از وکیل کلاهبرداری مشاوره لازم دریافت نمایید. به صورت کلی، سند مجعول در قانون اسناد جعلی به شرح زیر تعریف می‌شود:

• جعل اسناد رسمی یا عادی

عبارت است از ایجاد نوشته یا مهر، قلم بردن در متون، خراشیدن یا محو کردن نوشته، کپی امضا، خط زدن یا سیاه کردن نوشته، ایجاد تغییر در تاریخ اسناد و هر اقدامی که منجر به تغییر در اسناد عادی یا اسناد رسمی رایج شود.

• جعل اسناد هویتی

عبارت است از ایجاد یا تغییر در اسناد هویتی و ملی نظیر شناسنامه، کارت ملی، مدارک تحصیلی، گذرنامه، کارت پایان خدمت، جواز کسب و هر آنچه به مدارک هویتی اشخاص مرتبط باشد.

• جعل اسناد مالی

عبارت است از جعل ارز رایج کشور شامل اسکناس، سکه، چک، سفته، اوراق بهادار و همچنین ضمانت‌نامه‌های بانکی و به طور کلی هر گونه دست کاری و تصرف در هر گونه مدرکی که به مسائل مالی مرتبط باشد.

• جعل احکام مربوط به دادگاه و دادسرا

عبارت است از جعل یا ایجاد تغییر در کلیه حکم‌های صادرشده از جانب دادگاه‌ها یا دادسراها است.

اثبات جعل و استفاده از سند مجعول

دادگاه برای اثبات جعل سند و استفاده از سند مجعول به راهکارهای مختلفی استناد می‌کند که در زیر می‌توانید این موارد را مشاهده کنید:

• ارجاع مدارک به کارشناس

قاضی برای اینکه اسناد جعلی را از اسناد دیگر تشخیص دهند، آن را به کارشناسان رسمی دادگاه و اداره تشخیص هویت ارجاع می‌دهد. کارشناسان این حوزه بدین منظور از روش‌های فیزیکی، شیمیایی و قیاسی استفاده می‌کنند.

• تطبیق مفاد محتوایی سند جعلی با اسناد دیگر

راهکار بعدی که قاضی به آن استناد می‌کند، بررسی تطابق و تعارضات موجود بین سند جعلی با سایر اسناد وابسته است که این راهکار توسط دادگاه انجام می‌شود.

• استکتاب

منظور از استکتاب یعنی شخص مورد نظر در مظان اتهام را برای کتابت یا امضای مدارک به دادگاه فرا می‌خوانند. عدم حضور فرد و امتناع وی از استکتاب به معنای صحت بر مدعای جعل خواهد بود.

• تطبیق مفاد موجود در سند با اسناد مسلم الصدور

ماده 223 آیین دادرسی مدنی بیان می‌دارد که اسناد عادی که سابقا مورد بررسی ادعاهایی نظیر جعل، تردید و یا انکار واقع شده‌اند، چه برای صحت آن‌ها حکمی داده شود و یا نه، در اساس تطبیق نمی‌توانند مورد استناد قرار بگیرند.

• تحقیق از شاهدان

شهادت شاهدان به تنظیم سند مربوط می‌شود و دادگاه در این راهکار به بررسی مهر و امضا می‌پردازد و بدین گونه مطمئن می‌شود که آیا شخص مورد نظر منتسب است یا خیر. اما شاهد در قانون بایستی ویژگی های زیر را داشته باشد:

 1- بلوغ 2- عقل 3- ایمان 4- طهارت مولد (یعنی حلال زاده بودن شاهد) 5- عدالت 6- عدم وجود انتفاع شخصی برای شاهد یا رفع ضرر از وی 7- عدم وجود دشمنی دنیوی بین شاهد و طرفین دعوا 8- عدم اشتغال به تکدی و ولگردی.

مجازات جعل و استفاده از سند مجعول

مجازات جعل و استفاده از سند مجعول پس از بررسی روش‌های اثبات جعل و تایید جرم تعیین می‌شود. این جرم طبق قانون مجازات اسلامی از دامنه گسترده‌ای برخوردار است و مجازاتی که برای هر یک از موارد در نظر گرفته شده با یکدیگر متفاوت خواهد بود. در ادامه به بررسی هر کدام از این موارد می‌پردازیم.

• مجازات جرم جعل مدارک و اسناد عادی اعم از اجاره نامه، قولنامه، مبایعه‌نامه و اسنادی از این قبیل این است که علاوه بر برگرداندن مال تصاحب شده و جبران خسارت وارد شده، فرد جاعل باید 6 ماه الی 2 سال حبس را طی کند. همچنین وی به 3 تا 12 میلیون ریال جریمه نقدی در حق دولت محکوم می‌شود. اما برای اینکه مجرم به درستی مسیر جرم خود را طی نمایید، بهتر است از
• در صورتی که اسناد مربوط به جعل، کاملا رسمی باشند و شخص جاعل اقدام به جعل امضا و مهر رهبری و یا روسای قوا کرده باشد، وی به 3 الی 15 سال حبس محکوم می‌شود. در صورتی هم که امضای رئیس‌جمهور، وزیران و نمایندگان دولتی جعل شده باشد، شخص جاعل محکوم به گذراندن 1 تا 10 سال حبس خواهد بود.
• مجازات جعل اسناد مالی نظیر اسکناس یا چک برابر با 5 تا 20 سال حبس است.
• قانون‌گذار برای موارد اسناد و مدارک تحصیلی، مجازات جرم جعل و استفاده از سند مجعول را 1 تا 3 سال حبس در نظر گرفته است.
• در صورتی که فردی اقدام به دخل و تصرف جعل در دادگاه‌ها کرده باشد و یا با علم به مجعول بودن اسناد از آن ها استفاده کند، به 1 تا 10 سال حبس محکوم می‌شود. علاوه بر این موضوع چنانچه موضوع جعل سند مطرح باشد، می توانید از طریق قانون این موضوع را پیگیری نمایید.

دفاع از اتهام استفاده از سند مجعول

در برخی موارد ممکن است که از یک سند استفاده کنید و با تصور به اینکه سند مورد نظر برای خودتان است، شخصی ادعا کند که شما مفاد و متعلقات به سند را تغییر داده‌اید و سپس به استفاده از آن پرداختید. در این حالت، شما می‌توانید به منظور دفاع از خود، نمونه لایحه دفاعیه استفاده از سند مجعول را تنظیم کنید و به دادگاه تقدیم نمایید.

به عنوان مثال، بدون اطلاع از مجعول بودن سند خانه خریداری شده توسط شما، آن را استفاده می‌کنید. سپس فردی پیدا می‌شود و خود را مالک خانه مورد نظر معرفی می‌نماید. وی ممکن است مدعی شود که شما با جعل سند خانه، خانه را به تصاحب خود درآوردید. از آن جایی که شما از این موضوع بی‌اطلاع هستید، برای دفاع از خود، لایحه دفاعیه استفاده از سند مجعول را تنظیم می‌کنید و سپس لایحه و مدارک خرید خانه را به دادگاه تقدیم می‌نمایید. در نهایت، قاضی پس از بررسی دلایل و مدارک، تصمیم‌گیری خود را اعلام می‌کند.

در صورتی که به اتهام استفاده از سند مجعول تحت تعقیب قرار بگیرید، مطابق با قانون فرصت دفاع از خود را خواهید داشت. چنانچه شخصی به علت ارتکاب چنین جرمی از شما شکایت کند، می‌بایست با ارائه دلایل محکمه‌پسند و مدارک معتبر از خود دفاع کنید. دقت داشته باشید که برای دفاع موثر در برابر دادگاه، بهتر است که لایحه دفاعیه را تنظیم کنید و به دادگاه ارائه دهید. شما می‌توانید برای اینکه تنظیم لایحه استفاده از سند مجعول از طرف متهم به صورت حرفه‌ای انجام شود، با کارشناسان ما در مجموعه وکیل خبره ارتباط برقرار کنید. این جرم ممکن است کلاهبرداری محسوب شود.

شرایط تحقق جرم استفاده از سند مجعول

شرط اول که مهم‌ترین شرط در ارتکاب همه جرایم به شمار می‌رود، تحقق عناصر سه‌گانه جرم، یعنی عنصر مادی، روانی و قانونی است. عنصر قانونی این جرم در فصل پنجم قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات بیان گردیده است. عنصر مادی آن، همان‌طور که گفته شد، شامل تمامی مصادیق استفاده از سند مجعول، از جمله به کار بردن، ارائه کردن و… می‌باشد. اما منظور از عنصر روانی در این جرم آن است که فرد با علم به جعلی بودن سند، عمداً از آن استفاده نموده و قصد ایراد ضرر نیز داشته باشد.

شرط دیگر برای تحقق این جرم آن است که جعلی بودن ماهیت سند اثبات و احراز گردد. در غیر این صورت، به دلیل جعلی نبودن سند، استفاده از آن نیز واجد عنوان مجرمانه استفاده از سند مجعول نخواهد بود و ممکن است ارائه‌دهنده این سند به اتهام جرایم دیگری مانند کلاهبرداری یا غیره تحت تعقیب قرار گیرد.

آخرین شرط تحقق این جرم این است که قابلیت ورود ضرر باید محرز باشد. به این معنا که برای وقوع این جرم و متهم دانستن شخص ارائه‌دهنده این سند، حداقل باید احتمال وقوع ضرر به شخص دیگری، اعم از شخص حقیقی یا حقوقی، متصور باشد.

برای مثال، اگر فردی سندی جعلی را علیه شخصی مرده استفاده کند، به این علت که هیچ ضرری از ارائه آن سند متوجه شخصی نمی‌گردد، تحقق جرم استفاده از سند مجعول نیز منطقی و معقول نمی‌باشد.

نکته قابل توجه این است که در این جرم برخلاف کلاهبرداری که باید انسانی فریب بخورد، لازم نیست سند مجعول حتماً به یک فرد ارائه گردد، بلکه ارائه سند مجعول به یک دستگاه نیز کافی است. برای مثال، در کشورهایی که مراحل و تشریفات خروج از کشور در فرودگاه‌ها به‌صورت رایانه‌ای انجام می‌پذیرد، ارائه گذرنامه جعلی به رایانه نیز در صورت وجود شرایط قانونی دیگر برای تحقق این جرم کافی است.

و الزام به ایفای تعهد نیز ممکن است.

نکته مهم در خصوص جرم استفاده از سند مجعول

بر اساس قانون مجازات اسلامی، استفاده از اسناد مجعول یا جعل اسناد رسمی جرم محسوب می‌شود. در صورت استفاده از سند مجعول، مرتکب به مجازات حبس از 6 ماه تا 3 سال محکوم خواهد شد. همچنین در موارد جعل اسناد رسمی مانند اسناد هویتی، مدارک بانکی یا اوراق بهادار، مجازات مرتکب می‌تواند تا 10 سال حبس باشد. نوع و میزان مجازات بستگی به نوع سند مجعول و میزان خسارت وارده به اشخاص یا نهادهای حقوقی دارد. در این خصوص  ممکن است نیاز به تایید فسخ قرارداد باشد.

علاوه بر مجازات کیفری، استفاده از اسناد مجعول می‌تواند موجب مسئولیت مدنی مرتکب نیز شود. در این صورت، مرتکب ملزم به جبران خسارات وارده به اشخاص زیان‌دیده خواهد بود. در مجموع، استفاده از اسناد جعلی نه تنها جرم کیفری محسوب می‌شود بلکه ممکن است موجب خسارات مالی قابل توجهی نیز برای مرتکب شود. بنابراین شناخت دقیق قوانین و پرهیز از هرگونه استفاده از اسناد مجعول در امور مختلف حائز اهمیت است.

مفاهیم حقوقی در سند مجهول

1. تعریف سند مجهول:
سند مجهول به سندی اطلاق می‌شود که هویت صادرکننده آن نامعلوم باشد و صاحب سند نتواند شخص صادرکننده را شناسایی کند.

2. قانون مربوطه:
سندهای مجهول در قوانین ایران تحت عنوان “سند واقع نشده” طبق ماده 232 قانون آیین دادرسی مدنی مورد بررسی قرار می‌گیرند.

3. اثبات ادعا:
در صورت ادعای وجود سند مجهول، صاحب سند باید دلایل و مستندات کافی برای اثبات ادعای خود ارائه دهد.

4. بار اثبات:
بار اثبات ادعای سند مجهول بر عهده صاحب سند است و وی باید قادر به شناسایی صادرکننده واقعی آن باشد.

5. نتیجه حکم:
در صورت عدم توانایی صاحب سند در شناسایی صادرکننده، دادگاه سند را “واقع نشده” اعلام می‌کند و آن را فاقد ارزش حقوقی می‌داند.

6. استثنائات:
در برخی موارد استثنایی مانند اسناد رسمی، اسناد تجاری یا اسناد دولتی، قواعد خاصی برای اثبات سند مجهول وجود دارد.

7. پیامدهای حقوقی:
عدم توانایی در اثبات سند مجهول می‌تواند پیامدهای حقوقی و مالی جدی برای صاحب سند به دنبال داشته باشد.

در مجموع، سند مجهول یک موضوع حقوقی پیچیده است که نیازمند بررسی دقیق و ارائه مستندات کافی توسط صاحب سند است.

سخن پایانی

جعل اسناد همانطور که اشاره کردیم، یک عمل غیرقانونی و جرم عمومی محسوب می‌شود و اغلب با مجازات‌های سنگینی همراه خواهد بود. جعل و استفاده از سند مجعول می تواند برای افراد و جامعه، عواقب جدی به همراه داشته باشد و از این رو در بسیاری از سیستم‌های قانونی، مجازات‌های سنگینی برای آن در نظر گرفته شده است. مجازات این جرم اغلب حبس، جزای نقدی و همچنین جبران خسارت‌های ناشی از جرم جعل در نظر گرفته می‌شود. در صورتی که به شما اتهام جعل زده شده و یا قصد دارید اطلاعات بیشتری در این خصوص بدانید، می‌توانید با کارشناسان ما در مجموعه وکیل خبره ارتباط برقرار کنید.

سوالات متداول

1- استفاده از سند مجعول یعنی چه؟

استفاده از سند مجعول به این معناست که شخصی نوشته‌ای را به جای سند واقعی به کار می‌برد و یا با علم به مجعول بودن آن از اسناد مورد مجعول استفاده می‌کند.

2- مجازات استفاده از سند مجعول چیست؟

مجازات جعل و استفاده از سند مجعول پس از بررسی روش‌های اثبات جعل و تایید جرم تعیین می‌شود و طبق قانون مجازات اسلامی، دامنه گسترده‌ای دارد که در متن مقاله به صورت مفصل در رابطه با آن توضیح دادیم.

3- استکتاب در جرم جعل به چه معناست؟

استکتاب به معنای نمونه امضاء و خط گرفتن از فرد و تطبیق آن با دیگر اسناد است و در زمانی که اصالت سندی مورد تردید قرار گیرد، مورد بحث خواهد بود.

4-آیا جرم استفاده از سند مجعول قابل گذشت است یا خیر؟

نظر به ماده 104 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری چتانچه سند جعل شده سندی عادی باشد، استفاده از این نوع سند جعلی، جرمی قابل گذشت است ولی در سایر موارد (استفاده از سند مجعول رسمی) کماکان جرمی غیرقابل گذشت بوده و رضایت شاکی تنها می تواند موجبات تخفیف مجازات را فراهم کند.

نویسنده

administrator